hygienehypotesen – Store medisinske leksikon

Hygienehypotesen er ein teori om at mindre kontakt med mikrobar på grunn av god hygiene og færre infeksjonar aukar risikoen for å utvikle allergi. Hygienehypotesen er særleg blitt nytta for å forklare den aukande førekomsten av allergi i dei velståande delane av verda, og også at det innafor eit samfunn er mest allergi hos dei familiane som har den høgaste levestandarden.

En gutt med allergi klør seg i øynene

Av Gelpi/Shutterstock.

Lisens: Avgrensa gjenbruk

Hygienehypotesen er ein teori om at mindre kontakt med mikrobar på grunn av god hygiene og færre infeksjonar aukar risikoen for å utvikle allergi. Hygienehypotesen er særleg blitt nytta for å forklare den aukande førekomsten av allergi i dei velståande delane av verda, og også at det innafor eit samfunn er mest allergi hos dei familiane som har den høgaste levestandarden. Også andre sjukdommar der immunsystemet er medverkande, til dømes diabetes type I, betennelsessjukdom i tarmen og leddgikt (rheumatoid artritt), er omfatta av hypotesen.

Hygienehypotesen er lite presis, og har over tid endra innhaldet betydeleg frå å handle om spesifikke infeksjonar til å handle om variert mikrobeflora og biologisk mangfald. Det er ikkje avgjort kva som er rolla til spesifikke infeksjonar og kva som er rolla til den normale bakteriefloraen.

Utvikling

Hygienehypotesen sto for ein radikalt ny tenkemåte. Til då hadde allergiutvikling blitt sett på som resultatet av skadeleg påverknad frå mat og miljø. Hygienehypotesen sa derimot at allergiutvikling kom av at påverknad som før beskytta mot allergi, no var blitt svekka eller borte.

Hypotesen vart formulert i 1989 av den engelske epidemiologen David P. Strachan, som observerte at det var mindre allergi i store familiar, og at allergirisikoen var mindre hos barn som hadde eldre søsken. Grunnen kunne vere at i ein større familie og med eldre søsken vart eit barn meir utsett for infeksjonar. Seinare har det kome ei lang rad med ulike observasjonar som alle har det til felles at forskjell i eksponering for mikrobar kan tenkast å vere forklaringa på forskjellen i allergiførekomst.

Samstundes kan ein aldri seie sikkert at det er forskjellen i eksponering for mikrobar som er årsaka; hygienehypotesen er populær, men ikkje bevist.

Døme

Det ser ut til å vere lågare førekomst av allergi hos barn som veks opp med hund i heimen.

Husdyr

Av Daxiao Productions/Shutterstock.

Lisens: Avgrensa gjenbruk

Døma på observasjonar som kan forklare forskjell i allergi med forskjell i eksponering for mikrobar, er mange. Vi har nemnt betydninga av stor familie og eldre søsken, og forskjellen på menneske med høg og lav levestandard som vi finn både mellom land og regionar og innafor same by eller distrikt.

Vest-Europa hadde om lag dobbelt så stor allergiførekomst som det kommunistiske Aust-Europa, og Hong Kong hadde dobbelt så mye allergi som Folkerepublikken Kina.

Å gå i barnehage før eitt års alder beskyttar litt mot allergi dersom ein har berre ein liten familie heime, men ikkje om familien er stor.

Å vekse opp på bondegard med dyr reduserer risikoen for allergi, og særleg om småbarna er med i fjøset. Å ha hund reduserer også risikoen for allergi.

Immunsystemet og hygienehypotesen

Hygienehypotesen vart populær særleg etter at ein påviste to hovedtypar immunrespons, kalla Th1- og Th2-respons etter to typar celler i immunsystemet som styrer typen immunrespons. No legg ein mindre vekt på Th1- Th2-utviklinga, som i stor grad er arveleg bestemt. I staden legg ein meir vekt på utvikling av såkalla regulatoriske immunceller som kan dempe allergiutviklinga, og at mikrobeeksponering også kan vere viktig for utvikling av dei regulatoriske immuncellene.

T-celle-differensiering

Av Laget i BioRender.com.

Lisens: Avgrensa gjenbruk

Hygienehypotesen vart populær særleg etter at ein påviste to hovedtypar immunrespons, kalla Th1- og Th2-respons etter to typar celler i immunsystemet som styrer typen immunrespons. Ein Th1-type respons er først og fremst retta mot infeksjonar, og er derfor beskyttande. Ein Th2-type respons er derimot årsak til allergi og allergisk sjukdom. Når det blir stimulert, vil immunsystemet velge ein av desse to motsette hovudmåtane å reagere på.

Når det gjaldt mekanisme, bygde hygienehypotesen på at å få infeksjonar og møte mykje mikrobar hos små barn stimulerer til ein sunn, ikkje-allergisk Th1-respons frå immunsystemet, også når det reagerer på anna enn infeksjonar. Derimot, mangel på slik påverknad frå mikrobar gjer at immunsystemet utviklar seg i allergisk Th2-retning.

No legg ein mindre vekt på Th1- Th2-utviklinga, som i stor grad er arveleg bestemt. I staden legg ein meir vekt på utvikling av såkalla regulatoriske immunceller som kan dempe allergiutviklinga, og at mikrobeeksponering også kan vere viktig for utvikling av dei regulatoriske immuncellene.

Kritikk og omformulering

Hygienehypotesen er lite presis, og har over tid endra innhaldet betydeleg, anna enn at redusert eksponering for mikrobar aukar risikoen for allergi og andre sjukdommar der immunsystemet deltek. Den første tida var ein særleg oppteken av spesifikke infeksjonar, men med tida er fokus meir og meir blitt sett på variasjonen og rikdommen i den normale bakteriefloraen som vi har på huda, i tarmen og på andre slimhinner.

Hygienehypotesen har gått frå å handle om spesifikke infeksjonar til å handle om variert mikrobeflora og biologisk mangfald, på engelsk frå hygiene hypothesis til biodiversity hypothesis. Andre namn som er blitt brukt er ‘mikroflorahypotesen’ og ‘gamle venner-hypotesen’. I den grad hygienehypotesen kan vere rett, er det likevel ikkje avgjort kva som er rolla til spesifikke infeksjonar og kva som er rolla til den normale bakteriefloraen.

Nemninga ‘hygienehypotesen’ er blitt kritisert fordi mikrobefloraen ikkje blir bestemt så mykje av personleg hygiene som av maten vi et og av miljøet vi lever i, og god personleg hygiene er viktig for helsa vår.

Les meir i Store norske leksikon

Kommentarar

Kommentarar til artikkelen blir synleg for alle. Ikkje skriv inn sensitive opplysningar, for eksempel helseopplysningar. Fagansvarleg eller redaktør svarar når dei kan. Det kan ta tid før du får svar.

Du må være logga inn for å kommentere.

Fagansvarleg for Allergologi

Marie Alnæs

Haukeland universitetssjukehus