akuttfaseprotein

Akuttfaseprotein blir delte inn i «positive» akuttfaseprotein og «negative» akuttfaseprotein. Konsentrasjonen av positive akuttfaseprotein aukar i samband med betennelsesreaksjonar, medan konsentrasjonen av negative akuttfaseprotein søkk.

Døme på positive akuttfaseprotein er CRP, haptoglobin, ceruloplasmin, alfa-1-antitrypsin, ferritin, fibrinogen og komplementsfaktor C3. Døme på negative akuttfaseprotein er albumin, transferrin og prealbumin.

Akuttfaseproteina kan målast ved å ta ei blodprøve. Dei enkelte proteina har ulike funksjonar. CRP er det proteinet som stig mest ved akuttfase.

Bakterieinfeksjonar fører i større grad enn virusinfeksjonar til stiging i akuttfaseprotein, spesielt CRP. Alfa-1-antitrypsin stig mest ved leversjukdom, medan haptoglobin og fibrinogen stig ved betennelsar i bindevev og støttevev.

Når ein skal vurdere kor mykje jern kroppen har (jernstatus), pleier ein å måle mellom anna ferritin og transferrin. Ferritin er eit jernlagringsmolekyl inni cellene, medan transferrin er eit transportmolekyl for jern i blodbanen. Både ferritin og transferrin er likevel akuttfaseprotein. Mengda ferritin aukar i samband med akuttfaseresponsar, medan mengda transferrin søkk. Det er difor vanskeleg å vurdere jernstatusen ved samtidig akutt fase.

Senkingsreaksjonen (SR) er eit indirekte mål på akuttfaserespons og blir påverka av mellom anna konsentrasjonen av akuttfaseproteinet fibrinogen i blodet.

Ved ein betennelse eller infeksjon i kroppen blir det frigjort signalmolekyl kalla cytokin (til dømes IL-1, IL-6 og TNF-alfa) frå kvite blodceller. Cytokina stimulerer levra til å produsere akuttfaseprotein. Akuttfaseprotein er viktige i immunresponsen og bidreg til å redusere øydelegging av celler og vev i betennelsesprosessen, mellom anna ved å hemme verknaden av skadelege stoff som blir skilde ut frå celler som driv med fagocytose (fagocyttar). Fagocyttar er kvite blodceller som kan øydeleggje og «ete opp» bakteriar og døde celler. Betennelsesreaksjonar er komplekse, og det er mange celler og cytokin involvert. Desse kan setje i gang, forsterke, halde oppe, dempe og stanse betennelsesreaksjonar.

Infeksjon, vevsskade eller betennelsessjukdom fører til at levra endrar produksjonen av fleire protein. Akuttfaseresponsen er ein ikkje-spesifikk reaksjon på betennelse og gir samtidig temperaturauke (feber) og auke av kvite blodceller i blodbanen. At reaksjonen er ikkje-spesifikk, betyr at det er mange årsaker som kan vere opphav til auken i akuttfaseproteina.

Konsentrasjonar av dei ulike akuttfaseproteina i blodserum aukar med forskjellige hastigheiter, og alle når maksimalverdien sin innan 2–5 dagar etter starten på ein akutt fase.

• akuttfase
• betennelse
• blodprøve
• CRP